GERİATRİK REHABİLİTASYON

Geriatrik Rehabilitasyon

Yaşlanma ile vücutta birtakım değişiklikler olması kaçınılmazdır. Yaşlanmaya bağlı olarak fizyolojik değişikliklere hastalıklar da eklenebilir. Bunlar günlük aktivitelerde kısıtlanmaya bağlı azalma gibi çok sayıda soruna sebep olur ve yaşlı bireyin yaşam kalitesini bozar. Yaşlı bireylerde karşılaşılabilecek sorunların üstesinden gelmek için iyi planlanmış kapsamlı sağlık hizmetleri bir diğer ifadeyle ‘’geriatrik rehabilitasyona’’ gereksinim vardır.

Rehabilitasyon; Hasta ve sakatların, sosyal, mesleki ve fizyolojik olarak normal yaşantısını sürdürebilmesi ve maksimal potansiyelini kazanabilmesi için yapılan çalışmalardır. Bir başka deyişle hasta ve sakatların, fiziksel, mental, sosyal ve ekonomik bağımsızlığını kazandırmak için yapılan tedavi ve uygulamalardır.

Geriatrik rehabilitasyon ise yaşlıda fizyolojik kayba veya hastalığa bağlı gelişen fonksiyonel kötüleşmenin önlenmesi, geciktirilmesi, en aza indirilmesi veya tersine çevrilmesi amacı ile verilen hizmetlerin tamamıdır.

Birey açısından düşünüldüğünde, her hasta bozulan yaşam kalitesini tekrardan arzulanan seviyeye ulaşmasını diler. Geriatrik rehabilitasyonda amaç en ekonomik ve etkin şekilde yaşlanan insanda yaşam kalitesini artırmaktır. Yaşlının fonksiyonel kapasitesini, belirlenen gerçekçi bir hedefte mümkün olan en üst düzeye çıkarmak ve bunu korumaktır. Kişinin kalan ömründe yaşam kalitesini artırmak amacıyla uygulanan etkin rehabilitasyon programı yaşlı bireyin daha bağımsız ve sosyal olmasına yardımcı olacaktır.

Yaşlıda rehabilitasyon ilkeleri şunlardır: rehabilitasyon uygulamalarına erken başlanmalı, multidisipliner olmalı, güvene dayalı hasta ekip ilişkisi olmalı, hastanın mümkün olan fiziksel ve mental bağımsızlığının devamı amaçlanmalı, hastanın rehabilitasyona aktif katılımı sağlanmalıdır.

Yaşlılarda uygulanan rehabilitasyon programı kalan ömrünün yaşam kalitesini artıracak, kişinin bağımsız olmasına yardım edecek, kişinin rehabilitasyon sürecini olumsuz etkileyen psikolojik sorunlarını giderecek şekilde ve yaşlıya özel olmalıdır.

Rehabilitasyondan önce yaşlı hastanın genel sağlık durumu ile fizyolojik fonksiyon ve kapasiteleri ayrı ayrı değerlendirilir. Unutulmaması gereken, her hastanın kendine özgü ihtiyaçları olduğudur. Rehabilitasyon planı kişiye özgü oluşturulursa başarı artar. Hasta için belirlenen hedefler hastanın fizyolojik, sosyal, ekonomik, ailevi, bilişsel, kültürel ve sosyal durumları yanı sıra mevcut olanaklar göz önüne alınarak belirlenir.

Yaşlıda kas iskelet sistemi rehabilitasyonunda genel strateji ağrıyı gidermeye yönelik olmalıdır sonra yaşam kalitesini üst düzeyde tutacak tedavi programı hazırlanmalıdır.

Yaşlıda fizik tedavi modaliteleri ağrının giderilmesi, eklem hareket açıklığının, motor gücün, dayanıklılığın ve becerinin artırılması için uygulanır.

Yaşlıda fiziksel performans, geç orta yaşta (45-60) ortaya çıkan hormonal değişikliklerden dolayı dalgalanma gösterir. 75 yaşından sonra bazı fiziksel sakatlıklar gelişir; 85 yaşın üstünde ise bağımlılık gözlenir.

Dokularda su konsantrasyonu, elastikide ve direnç azalır. Görsel ve vestibüler kayıplara bağlı olarak denge ve koordinasyon bozulur. Hastalıklar nedeniyle ilaç kullanımı yüzünden fiziksel performans düşer, uzayan yatak istirahatleri ile sistemik komplikasyonlar ortaya çıkar. Yaşlıda egzersiz yağ ve şeker metabolizmasını düzenler, osteoporozu önler, düşme riskini azaltır, dengeyi düzenler, fonksiyonel kapasiteyi artırır. Emosyonel stresi azaltır. Yaşam kalitesini düzeltir.

Yaşlıda egzersiz verilme amaçları:

1.Günlük aktiviteleri uygulamak için gerekli olan enerjiyi artırmak,

2.Yaşlının kondisyonunu düzeltmek,

3.Hastalıktan iyileşmeyi hızlandırmak ve stresle daha kolay başa çıkabilmesini sağlamak,

4.Dengeyi düzenlemek,

5.Diğer insanlarla bütünleşebilmek için fırsat oluşturmak,

6.Yaşlıyı daha mutlu kılmak.

Yaşlıda egzersizin faydaları:

1.Reaksiyon zamanını azaltır,

2.Kas kitlesini artırır,

3.Kemik kitlesini artırır,

4.Mental zindelik sağlar,

5.İmmün fonksiyonları düzeltir,

6.Ağrının azalmasına yardımcıdır,

7.Kırık riskini azaltır,

8.Obezite, diyabet ve hipertansiyon, hiperlipidemi üzerindeki olumlu etkisi vardır.

Yaşlıda hangi egzersizler verilmelidir?

Bireyin mevcut sağlık ve fiziksel aktivite düzeyine dayanmaktadır. Sıklık, yoğunluk, süre ve ilerlemenin yanı sıra ısınma, soğuma, farklı egzersiz türleri (örneğin, aerobik, kuvvet), germe ve güvenlik önlemlerini içerir. Egzersiz sıklığı, yoğunluğu ve süresi de egzersiz türüne bağlı olarak değişebilir.

Yaşlıda kondisyonu artırmada en kolay, en ucuz, en emniyetli egzersiz yürümedir. Haftada en az üç gün ve her seferde 20-40 dakika yürünecek şekilde yapılmalıdır. Haftalık artışlar şeklinde süre ve sıklıklar artırılır. Devamlı aynı ortamda yürümek kişiye sıkıcı olabilir. Ortamlar değiştirilebilir veya yürüme sırasında radyo ya da müzik dinlenerek durum daha keyifli hale getirilebilir.

Sadece yaşlılık süreci değil, inaktivite de kas iskelet sisteminde kayıplara neden olur.

Yürüme ve su içi egzersizler gibi düşük yoğunlukta egzersizler önerilir. Güçlü kaslar ekleme binen yükü dağıtırlar, ekleme daha az yük binmesiyle semptomlar azalır, hareket yeteneği artar.

Yaşlı hangi yaşta olursa olsun egzersiz önerilmesinin uygun olduğu yönünde görüş birliği vardır.

Egzersiz sonrası ağrıyı azaltmak için de hasta toleransına göre sıcak veya soğuk uygulanabilir.

Günümüzde geriatrik rehabilitasyon bütüncül bir yaklaşımla yaşlıların yaşam kalitesinin korunmasına ve geliştirilmesine katkı sunan en önemli uygulamalardan birisidir.